การเรียกร้องให้ปรับโครงสร้างภาษีบุหรี่เพียงอัตราเดียวในประเทศไทย

ผู้เชี่ยวชาญจากมหาวิทยาลัยมหิดลได้เรียกร้องให้รัฐบาลไทยยกเลิกการใช้ระบบภาษีบุหรี่แบบขั้นบันไดและเปลี่ยนไปใช้ภาษีเดี่ยวตามคำแนะนำขององค์การอนามัยโลก (WHO) ระบบภาษีปัจจุบันถูกวิพากษ์วิจารณ์ว่าไม่มีประสิทธิภาพในการลดการขายบุหรี่ผิดกฎหมาย ไม่สามารถเพิ่มรายได้สำหรับรัฐหรือลดจำนวนผู้สูบใหม่

ดร.เริงฤดี รัตนพัฒนานันท์ จากคณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ได้ชี้แจงว่ากรมสรรพสามิตกำลังประเมินโครงสร้างภาษีใหม่เพื่อแทนที่ระบบภาษีในปัจจุบันที่ใช้มากว่าสี่ปี โดยมีการเรียกเก็บภาษี 25% สำหรับบุหรี่ที่ราคาไม่เกิน 72 บาทต่อซองเพื่อบรรเทาภาระผู้มีรายได้น้อย และ 42% สำหรับราคาสูงกว่านั้น นอกจากนี้ยังมีการเรียกเก็บภาษีเพิ่มเติม 1.25 บาทต่อมวน โดยรวมเป็น 25 บาทต่อซองที่มี 20 มวน

แม้ว่าโครงสร้างภาษีนี้จะได้รับการนำมาใช้ แต่รายได้จากภาษีบุหรี่กลับลดลงจาก 64.2 พันล้านบาทในปี 2021 เป็น 51.24 พันล้านบาทในปีที่แล้ว ซึ่งเป็นยอดต่ำสุดในรอบ 15 ปี

การปรับเปลี่ยนจากภาษีแบบเดียวเป็นระบบสองชั้นในปี 2017 ทำให้รายได้ภาษีบุหรี่ลดลง ทั้งนี้ รายได้ภาษีบุหรี่เคยเพิ่มขึ้นจาก 13.6 พันล้านบาทในปี 1990 เป็น 68.6 พันล้านบาทในปี 2017 ซึ่งในช่วงเดียวกันนั้นอัตราการสูบบุหรี่ในประเทศก็ลดลงจาก 31% เป็น 19.1% อย่างไรก็ตาม นับตั้งแต่การนำระบบสองชั้นมาใช้ อัตราการสูบบุหรี่ไม่เปลี่ยนแปลงและกระทรวงการคลังไม่สามารถทำให้เป้าหมายรายได้ประจำปีที่ 60 พันล้านบาทจากภาษีบุหรี่

องค์การอนามัยโลกในการวิเคราะห์ระหว่างปี 2018-2019 ได้แนะนำให้ประเทศไทยใช้ภาษีเดียว 40% พร้อมด้วยภาษีเพิ่มเติมอีก 1.25 บาทต่อมวน โดยองค์การโต้แย้งว่าอัตราภาษีแบบขั้นบันไดไม่เพิ่มรายได้ให้กับภาพะการบุหรี่ของไทย (TAOT) แต่เป็นการช่วยเหลือบริษัทบุหรี่ต่างชาติเพิ่มส่วนแบ่งในตลาด ทำให้ผู้บริโภคหันไปเลือกบุหรี่ที่ถูกกว่า

ดร.ประกิต วรเสถียร ผู้บริหารองก์การต่อต้านการสูบบุหรี่ ได้วิจารณ์แผนการของ TAOT ที่เสนอโครงสร้างภาษีสามชั้นว่าเป็นการก้าวหลัง โดยเน้นย้ำว่าประเทศอื่นๆ กำลังเปลี่ยนแปลงไปใช้ภาษีเดียวตามกรอบการปฏิบัติขององค์การอนามัยโลกเกี่ยวกับการควบคุมยาสูบ เขาเตือนว่าระบบภาษีสามชั้นจะทำให้บุหรี่ที่ผลิตโดย TAOT มีราคาใกล้เคียงกับบุหรี่ที่หลบหลีกการเก็บภาษี และกระตุ้นการนำเข้าบุหรี่จากต่างประเทศที่มีราคาถูกกว่าเพื่อแข่งขันกับผลิตภัณฑ์ของ TAOT